1880-åra - 1890-åra - 1900-åra

1890 1891 1892 1893 1894
1895 1896 1897 1898 1899

1890-åra på Wikipedia - 1890-åra på Commons

Reklame for Coca Cola frå 1890-talet.



Sakprosa frå 1890-åra

endre
Opphavleg tekst:
«Blandt Landsfolket er ikke liden Tilbøielighed til at betragte disse Udtaleformer som noget, der kan være godt nok til dagligt Brug, men som det ikke passer sig at bruge hverken i Skrift eller ligeoverfor Folk, der ikke selv tale Bygdemaal.»

Informasjon
Opphav: Oluf Rygh

Kjelde:Norske Gaardnavne (bok)
Opphavleg mål: Riksmål

År: 1897
Kontekst: Rygh i forordet til Norske Gaardnavne.
Sjå òg
Stikkord
norsk
uttale
normert språk
folkespråk
skriftspråk
diglossi
by og land
«Blandt landsfolk er det ikkje uvanleg å sjå på desse uttaleformene som noko som kan vera godt nok til kvardags, men som det ikkje passar seg å bruka verken i skrift eller overfor folk som ikkje sjølv talar bygdemål.»
 
Bonde framfor teksten «Das schadet nit» ('Det gjer ikkje noko' på ustandard tysk), av Sebald Beham (1500-1550).


 

«Blandt landsfolk er det ikkje uvanleg å sjå på desse uttaleformene som noko som kan vera godt nok til kvardags, men som det ikkje passar seg å bruka verken i skrift eller overfor folk som ikkje sjølv talar bygdemål.»   Oluf Rygh


Teke frå Sitert av John Lubbock, 1st Baron Avebury i The Use of Life, chapter IV: "Recreation"
Opphavleg tekst:
«Sunshine is delicious, rain is refreshing, wind braces us up, snow is exhilarating; there is really no such thing as bad weather, only different kinds of good weather.»

Informasjon
Opphav: John Ruskin

Kjelde:The Use of Life (bok)
År: 1894

Periode: Viktoriatida
Sjå òg
Stikkord
vêr
optimisme
mogleik
«Det finst eigentleg ikkje noko slikt som dårleg vêr, berre ulike typar godvêr.»
 
Sky-studiar av Ruskin.


 

«Det finst eigentleg ikkje noko slikt som dårleg vêr, berre ulike typar godvêr.»   John Ruskin


Prosa frå 1890-åra

endre
Teke frå Den burtkomne Faderen på Wikikilden
Opphavleg tekst:
«Og dei røynde sin Visdom og sine Sjaa-glas, og rekna seg gjenom Himlar og Heimar og ransaka Stjernetaakur og Avgrunnar; men dei sagde: «Faderen er burte, og me finn han ikkje.»»

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:Den burtkomne Faderen (roman)
Opphavleg mål: Landsmål
År: 1899
Kontekst: Frå første kapittelet.

Stikkord
visdom
vitskap
manglar
fedrar
Gud
«Faderen er borte, og me finn han ikkje.»


 

«Faderen er borte, og me finn han ikkje.»   Arne Garborg


Opphavleg tekst:

«for med en Kvinde gaar en Mand under, og uden en Kvinde kan han ikke leve»

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:Trætte Mænd (roman)
Opphavleg mål: Riksmål
År: 1891

Stikkord
samliv
menn
kvinner
undergang
kjærleik
øydelegging
«For med ei kvinne går ein mann under, og utan ei kvinne kan han ikkje leva»
 
Karikatur frå første halvdel av 1800-talet.


 

«For med ei kvinne går ein mann under, og utan ei kvinne kan han ikkje leva»   Arne Garborg


Teke frå Romanen Fred
Opphavleg tekst:
«Utanfor, i Vest, bryt Have paa mot ei sju Milir lang laag Sandstrand. Det er sjølve Have. Nordhave breidt og fritt, ukløyvt og utøymt, endelaust. Svartgrønt og salt kjem det i veldig Rulling veltande inn or dei vestlege Himlar, drivi av Storstormane fraa Nordisen og Kanalen, køyrande sine fakskvite Brimhestar fram or Havskodda, so Skumskavlen stend, durande sin djupe Æveheims Orgetone fraa dei ytste Avgrunnar. So støyper det seg mot Strandi og krasar seg sund i kvit Foss, med Dunk og Dýn og lange Brak, døyande burt i døyvt Dunder.»

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:Fred (roman)
Opphavleg mål: Landsmål
År: 1892
Sitattype: Førstelinje
Kontekst: Frå opninga av romanen.

Stikkord
havet
Nordsjøen
Jæren
endeløyse
strender
fridom
heilskap
stordom
«Utanfor, i vest, bryt havet på mot ei sju miler lang låg sandstrand. Det er sjølve havet. Nordhavet breitt og fritt, ukløyvt og utøymt, endelaust.»
 
Nordsjøen bryt mot stranda.


 

«Utanfor, i vest, bryt havet på mot ei sju miler lang låg sandstrand. Det er sjølve havet. Nordhavet breitt og fritt, ukløyvt og utøymt, endelaust.»   Arne Garborg


Opphavleg tekst:
«Kjærligheten er Guds første Ord, den første Tanke som sejlet gennem hans Hjærne. Da han sa: Bliv lys! blev det Kjærlighet.»

Informasjon
Opphav: Knut Hamsun

Kjelde:Victoria (roman)
Opphavleg mål: Riksmål
År: 1898

Stikkord
kjærleik
Gud
byrjingar
tankar
lys
skaping Bibelen
«Kjærleiken er Guds første ord, den første tanken som siglde gjennom hjernen hans. Då han sa: Bli lys! blei det kjærleik.»
 
Del av Education (1890), glasmåleri av Louis Comfort Tiffany og Tiffany Studios, med personleggjeringa av Light - Love - Life i midten.


 

«Kjærleiken er Guds første ord, den første tanken som siglde gjennom hjernen hans. Då han sa: Bli lys! blei det kjærleik.»   Knut Hamsun


Poesi frå 1890-åra

endre
Teke frå Wikikilden

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:«Vinter-Storm» (dikt)
Haugtussa (diktsamling)
År: 1895

Stikkord
stormar
bråk
tankar
vind
lindring

Aa lat det bure, aa lat det braka;
la Huse riste og Tufti skaka!
Lat brotne allting som brotne kann!
Det døyver Tankane litegrand.

 
'Den komande stormen' av Asher Brown Durand.


 

Aa lat det bure, aa lat det braka;
la Huse riste og Tufti skaka!
Lat brotne allting som brotne kann!
Det døyver Tankane litegrand.

  Arne Garborg
Teke frå Wikikjelden
Opphavleg tekst:

«Han rettar ut si bleike blaa Hand;
ho skjelv av Uro og Otte.
Men daa den Møy skuld’ kysse den Mann,
daa hadde han Munn som ei Rotte.
«Aa Jesus» — Ho bed
um Frelse og Fred
og sig i Uvìt av Benken ned.»


Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:«Lage» (dikt)
Haugtussa (diktsamling)
År: 1895

Stikkord
kyss
uhygge
forføring
underjordiske
forvandling
hender
munnar
rotter
uro

Han rettar ut si bleike blaa Hand;
ho skjelv av Uro og Otte.
Men daa den Møy skuld’ kysse den Mann,
daa hadde han Munn som ei Rotte.


 

Han rettar ut si bleike blaa Hand;
ho skjelv av Uro og Otte.
Men daa den Møy skuld’ kysse den Mann,
daa hadde han Munn som ei Rotte.

  Arne Garborg
Teke frå Wikikilden

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:«Ei tung Stund» (dikt)
Haugtussa (diktsamling)
År: 1895

Stikkord
vinter
songar
vår
ende
elvar

Den lange Vinter lakkar;
han syng paa sin siste Sull.
Det brunkar i kvite Bakkar,
og Aai fløymer full.

 
Solnedang etter stormen. (Foto: Tina Bach)


 

Den lange Vinter lakkar;
han syng paa sin siste Sull.
Det brunkar i kvite Bakkar,
og Aai fløymer full.

  Arne Garborg
Teke frå Wikikilden

Informasjon
Opphav: Arne Garborg

Kjelde:«Kor hev det seg?» (dikt)
Haugtussa (diktsamling)
År: 1895

Stikkord
einsemd
vindauge
fuglar
bur
sorg
lengt
kjærleik

I Glaskarmen heng eg og stirer stur;
lengtar, lengtar som Fugl i Bur.
Men ingin aa sjaa paa Veg eller Vang.
Jau no hev eg lært at Dagen er lang.

 
St Agnes' Eve av Elizabeth Siddal.


 

I Glaskarmen heng eg og stirer stur;
lengtar, lengtar som Fugl i Bur.
Men ingin aa sjaa paa Veg eller Vang.
Jau no hev eg lært at Dagen er lang.

  Arne Garborg